Language preference

Ngā Pūrākau a Whānau Āwhina

I te tōmuatanga o te rua tekau rau tau ki muri ka tīmata tēnei kaupapa ki Aotearoa. I taua wā ka puea mai te whakaaro mai ngā tāngata e ngākaunui ana ki te hauora me te ora o ngā pepi me ngā whāea.

Te Ahunga mai

I tīmata mai a Whānau Āwhina Plunket ki tētahi tāone i te taha moana ki Karitāne, tūtata mai ki Ōtepoti. Ko Karitāne te papakāinga ō Mere Harper me Ria Tikini ō Kāi Tahu, ō Kāti Huirapa. He wahine tino mōhiotia i te ao nēhi i roto i te whakawhānau pepi ā, he whakaora i te tāngata. Ka mahitahi ake i te taha ō tō rāua hoa hauora a Dr Frederic Truby King, he poipoi tana mahi i ngā mauiui roto i ngā hapori.

Nā Mere me Ria i āwhina ki te whakawhānau i a Thomas Rangiwahia Mutu Ellison (Tommy), te tamaiti tuatahi o Whānau Āwhina it e tau 1906 - ka kawea e rāua te pēpi ki a Takuta Kingi i te wā e mata ana te whāngote ū, ka heke tōna taumaha i te wāhi e kore e pai mai tōnā ora.

Ko Mere rāua ko Ria ngā kaiāwhina ia Truby King me tōna hoa wahine ā Isabella. Meikore ake a Mere rāua ko Ria, nā tō rāua mārama i ngā āhuatanga whakaora, me te mārama i ngā whainga o te māori, ka piki ake te ora o Tommy. Kāore i roa ake ka hoki ia ki tōna kainga ki taha o tōnā whānau. 

Kāore i pau te tau, ka whakatūtia mai e te hāpori he roopu Hauora mo ngā wahine me ngā tamariki. He tuatahi tēnei i roto i Aotearoa. I te mutunga ka tahuri atu ā Truby King ka toro atu kia Mere rāua ko Ria, kia āwhinahia ake ia na tō rāua mōhio i ngā āhuatanga ka pā ki ngā māori, ka whakahua ake ko te mātauranga, ko ngā tikanga, otira ko te ao māori.

Kāore i roa mai ka whakatūtia te hāpori o Karitāne he whare pēpi ki Otautahi. Ko Mere rāua ko Ria ngā nehi whakawhānau pepi, otirā, he opeope, he manaaki i te oranga o ngā pepi tā rāua mahi tūtūru kia pakeke noa te tamaiti. He huanui, he huarahi i timatatia ka huaki ake ētahi o ngā hōhipera mō ngā pepi, ā, nā konei ka ara ake ngā akoako nēhi hou hei whakarite mō ngā hohipera me ngā nēhi e pīrangi, e manako ana ki te manaaki i te pēpi te whainga tuatahi.

Ko Lady Victoria Plunket te wahine a te Kāwana Tianara ō Aotearoa i tāua wā. Na, tino ngākau nui ia ki te hāere ki te mata o te whenua. He āwhina hāere me te tautoko i ngā mahi nēhi o te motu te mahi. Ko tōnā ngākanui ka whakaaro ake me koha atu ā Lady Victoria Plunket i tōnā ingoa hei tapa mō taua roopu, heoi i te tau 1914 ka tapaina tuaruatia ko Plunket.

Ka hua, ka tini te hāere o ngā kaupapa i roto i a Plunket. I riro ma ngā wahine o ngā hāpori ki te āwhina i te nuinga ō ngā whānau o ngā tāone paku, ā, me ngā taone maha. Ko ngā mahi ā ngā wahine nei he whakatū komiti me ngā tangata, katahi ka hono hāere ka whakaemi ngā nehi hei kimi kainga mo ētahi whānau, ka whakarite wātaka, hei akoako i ngā mātua i ngā tūmomo akonga rite i te horoi me te whāngote mai te ū.

Ko te hapori ō Plunket i whakarato katoa i ngā wahanga ora. Nā, ka pā ēnei ki ngā whakaheke ō Aotearoa.

Wāhine toa 

Kua tātia he pikitia hou mō Plunket. Nā, kei runga i te manawa o ngā parirau o Whānau Awhina Plunket he tā hou, he tōhu e whakarite ana i te kaha o ngā wahine nei. Otirā, kātahi anō ka puta ēnei kōrero, e tika ana kia whakanui ngā kuia nei ā Mere raua ko Ria.

Ko ngā marekura nei a Mere rāua ko Ria, rātou ko Lady Victoria Plunket ngā wahine toa i takahi te huarahi hou, he huarahi rerekē rawa atu, kāre noa i kitea he rātonga pēnei i te ao whānui, he tuatahi tēnei.

Pānui ake mo ngā wahine toa nei:

He Whakatika i te Hītori

He nui ngā mahi whakahirahira a Tā Truby King i roto i a Plunket, ēngari i reira anō hoki ētahi āhuatanga kiriweti i whakapā atu ki te kaikiri tangata me te roopu wahine kore rawa ā Whānau Āwhina Plunket e tautoko. Kei te mārama i ngā whakapapa me ngā mahi o mua i haratia ngā whānau Māori. Kua kite i te hē, ka hē rawa atu. Kei te tuku whakapāha atu mātou ki ngā Māori i taka ki raro ki ēnei tūmomo hara nā ngā kaupapa here me ngā aweawe a Plunket i te tōmuatanga.

Kua tāuna motuhake mātou kia Mere Harper me Ria Tikini ki te whai i te mana taurite. Ko te whainga matua he whakarite, he whakahou i ngā mahi kia hāngai, kia tika ngā putanga ki ngā whānau māori me ngā iwi o ngā moutere tae noa ki ētahi atu roopu hauora hāua kāre hoki i manaakihia. 

He tuatahi tēnei kei te mahihia kia tāea ai te huri i te ahurea me te mahitahi ki ngā wāhi katoa. Koia nei te putanga kia pono ki te Tiriti o Waitangi.

Ngā mahi whakarite mō te mana taurite

He mahi ngāwari te kite i ngā whakaaturanga o tēnei wahi mahi ka taka ki te 85% ngā pepi hou o Aotearoa, ko te nuinga 50% he pepi māori. Ka noho ko Whānau Āwhina Plunket e kōkiri nei ki te hiki i te ora o ngā tipuranga mai te tōmuatanga o ngā rā kotahi mano.

Kei te whai huarahi hou a Whānau Āwhina Plunket ki te whakaputa he putanga hauora mana taurite mō ngā whānau - kua houhou ki te whatumanawa kia tutuki pai. 

Kua māro te hāere a Whānau Āwhina Plunket o ētahi o ngā kaupapa rātonga kua whakahoahoa i te taha o ngā whānau Māori hei whaimāramatanga ki ngā hiahia ā te Māori. 

Kua tāhia he mahi ki te whakarite i ngā āhuatanga mō ngā whānau mai ngā hāpori ka hāngai ki wā rātou hiahia. Kua oti te tohu he Matua Māori, Chief Advisor - Māori Health me ngā Kaiārahi Māori (Roopu Māori Ārahi) hei hiki i ngā kaupapa ki ngā taumata. Ko te mea nui kia kaua e wareware i ngā mahi ā ētahi atu, nā rātou i para i te huarahi ‘Hikoitia te kauhau’.

Kei te mahi tahi a Whānau Āwhina Plunket me Te Rūnanga o Ngāi Tahu ki te whakarite me te whakanui ia Mere Harper me Ria Tikini, ka tuku karahipi mā tētāhi tauira nēhi ia tau, anō nei he hononga whakapapa tā te tauira ki Ngai Tahu.

He tīmata noa tēnei

E mōhio ana mātou me pai ake te mahi i te taha ō ngā iwi, ngā hāpori me ngā whānau Māori kia tika ai te wā mātou rātonga mō te katoa, ā, e tāea ai te rongo i ngā reo kōrero ahakoa te aha e horapa whānui ana ki Aotearoa.

Te Wātaka

Ko te whakapapa o Whānau Āwhina Plunket tētahi ō nga whainga motuhake kia tutuki mai ngā tau.

1906 

Ko Mere rāua ko Ria ngā kaiwhakawhānau i te pepi tuatahi, ko Thomas (Tommy) Rangiwahia Mutu Ellison tōnā ingoa. Ka mutu ka tautoko i a Tā King ki te tiaki i te pēpē nei i te wā e heke ana te mate whāngote ū, ka heke anō tōnā oranga, ka māuiui.

1907 

Ka whakatuwherahia tētahi kainga mō ngā pēpi ki Otautahi. Ko Karitāne Home for Babies te īngoa. He tuatahi tēnei ki te Ao. Ko te hōhipera nei te wāhi whakapiki i te hauora mō ngā pēpi i raro ake i te rua tau kāre i uru ki roto i te hōhipera matua.

1908 

Kua tū mai ētahi atu o ngā roopu wahine ki roto i ngā hapori i waenga Aotearoa. Ko Victoria Plunket tēnā – te wahine ā te Kāwana Tianara, e waru ngā tamariki. Ka whakaritea ko Plunket hei ingoa karanga mō te wahi nei i tapaina te ingoa mai ia Lady Plunket.

1913 

Ka puta te pukapuka a Tā King ki te whakaatu me pēhea te whāngote ū, e ora ai te pepi.

1981 

Kua tuwhera ngā tūrū ārahi tāmana, ko Plunket’s Car Rental Service te ingoa inaianei. He waka rēti i tīmata ki Ōtautahi me te mea hoki tokowhā noa ēnei waka tūrū.

1990 

Kua timata ā Plunket ki te tautoko ngā mātua Māori me o rātou whānau.

1994 

I te marama o Aperira ka tuwhera te whiringa wāea PlunketLine, he wāea here tēnei mai ngā hāora 4 i te ahiahi ki te 1 karaka i te ata, 7 rā o te wiki.

I te marama Oketopa ka hāere 24 hāora ia te rā tōna kaha.

2010 

Ka tuku pūtea te Manatū Hauora mō te whiringa wāea PlunketLine kia eke ki te taumata hauora whiringa wāea matua mō ngā oranga o te tamaiti.

2011 

Nā te whiringa wāea PlunketLine i tautoko ngā whānau roto i ngā rū whenua ki Murihiku.

2012  

Ko te wā tuatahi ka eke te whiringa wāea PlunketLine ki te pukemata whitinga kōrero.

2014  

Ka whakanui te whiringa wāea PlunketLine i te 20 tau.

2018  

Kua tuwhera matihiko rātonga hou a Whānau Āwhina kit e āwhina i ngā māmā e pirangi āwhina ki te whāngote ū. Ka nui te mihi ake ki te Whānau Wright Komihanga.

2020 

I te marama o Pepuere ka whakatuwhera te parangi hou e whakaatu ana it e whakapapa tika a Whānau Āwhina Plunket. I te marama o Hune ka tū ake te paetukutuku motuhake a Whānau Āwhina Plunket.